عوامل مؤثر بر رشد و پرورش ماهي قزل آلا

الف: عوامل محيطي:
1-نور: هرچه طول روز يا مدت تابش آن كوتاه تر باشد ميزان رشد ماهي كاهش مي يابد،قزل آلاهاي جوان هنگامي كه در معرض نور اضافي قرار داده شوند 13تا17درصد رشد بيشتري خواهند داشت.
2-تراكم ماهي:در پروزش ماهي قزل آلا در استخرهاي بتوني تعداد ماهي نسبت زيادي در حجم كوچكي از آب نگهداري مي شوند و تراكم مهي ها بالا مي باشد و برخورد وتماس با هم نيز افزايش مي يابد كه برا جبران آن ميزان اكسيژن محلول در آب بايدبالا باشدكه براي دسيابي به اين شرايط ميزان جريان آب ورودي به استخروسرعت تعويض آب بايد بالاتر در نظر گرفته شود تا از تجمع مواد سمي نظير آمونياك در آب جلوگيري كند،همچنين غذادهي از جنبه مقدار و زمان آن به نحوي باشد كه رقابت ميان ماهي ها در گرفتن غذا منجر به بي غذاماندن تعدادي از آنها نشود.

3-دماي آب:ماهي قزل آلا جزء ماهيان سرد آبي است و محدوده زيستس حرارتي آن 0تا25 درجه است،در دماي 20درجه ميزان اكسيژن آب محدود مي شود چرا كه غلظت آن در آب كاهش مي يابد. رشد مطلوب مايان بنا به گونه آنها در دماي نزديك به 16درجه سانتي گراد است اما در حالت كلي بايد گفت كه دماي آب تا حد زيادي به شرايط آب و هوايي منطقه احداث مزرعه بستگي داردرياريا،در صورت عدم وجود اكسيژن كافي در آب و نرسيدن اكسيژن كافي به بدن،فعاليتهاي حياتي ماهي دچار اختلال مي گردد.ميزان اكسيژن محلول در آب با جريان آن و وزش باد تغيير مي كند، يكي از موارد تعيين كننده در اين رابطه خود آب استخر است در صورتي كه دماي آب در استخر از20درجه سانتي گراد بالاتر رودعمل حل شدن يا وارد شدن اكسيژن هوا تا حد زيادي كاهش مي يابد و همچنين براي ساير فعاليتهايي كه براي ماهي ها لازم هستند نظير تنفس،هضم و جذب غذا اختلال ايجاد مي گردد. بدين منظور بهتر است كه دماي آب استخرهاي پرورشي بين 12تا16 درجه باشد.

ماهي قزل آلا به دليل اينكه به طور طبيعي تمايل زيادي به زندگي در آبهاي سرد دارد نمي تواند آبهاي با درجه حرارت بالاي 20 درجه را تحمل كندو در چنين شرايطي تلفات شروع مي شود. هر قدر ميزان اكسيژن محلول در آب بالاتر باشد اعمال حياتي ماهي به نحو مطلوبتر انجام مي گيرد و در اين حالت بهبود وضعيت سلامتي، تغذيه،رشد و سرانجام افزايش وزن و توليد مقدار بيشتر ماهي در مزرعه را خواهيم داشت. بسياري از مراكز تكثير ماهي براي دستيابي به رشد يكسان آب ورودي را از نظر درجه حرارت كنترل مي كنند.بايد توجه داشت كه در هنگام انتقال بچه ماهيان در مراحل مختلف رشدبه دليل حساسيت به تغييرات سريع درجه حرارت آب مراقبت زيادي انجام داد تا با شرايط جديد سازش يابند.

4-اكسيژن محلول: حداقل ميزان اكسيژن مورد نياز محلول در آب براي ماهي قزل آلا 5/5ميلي گرم در ليترو براي تخم ها 7ميلي گرم در ليتر است. قابليت آب براي نگهداري اكسيژن بصورت محلول تحت تاثير حرارت،فشار و نمكهاي محلول در آب قرار دارد. به عنوان مثال آب شيرين با دماي 5 درجه سانتي گراد و فشار يك اتمسفر داراي قابليت انحلال اكسيژني معادل8/12 ميلي گرم در ليتر و در دماي 20درجه 2/9ميلي گرم درليتر مي باشد.اگر فشار اتمسفر كاهش يابد اكسيژن محلول نيز كاهش مي يابد،اين امر ممكن است براي مزادع پرورش ماهي در ارتفاعات بالا مشكلاتي ايجاد كند. با افزايش شوري آب قابليت انحلال اكسيژن كاهش مي يابد،اگر ميزان اكسيژن محلول در آب از 4ميلي گرم كمتر باشد موجب تلفات مي گردد. بايد سعي شود كه آب ورودي به استخرهاي پرورشي كاملا با اكسيژن اشباع شود.گذاشتن تخته شاندوردر ورودي هر استخرو استفاده از هواده درمراحل بحراني و زماني كه تراكم ماهي زياد است جهت افزايش اكسيژن مي تواند سودمند باشد.در مزارع پروزش ماهي معمولا با بالارفتن دما ماهيان را بمنظور تسريع در رشد با غذاي بيشتري تغذيه مي كنند،طبعا ميزان مصرف اكسيژن ماهيان نيزبطور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد،اين در حاليست كه قابليت حل شدن اكسيژن درآب كاهش يافتهو در چنين مواقعي فضولات و باقي مانده هاي غذاكه در كف استخرها ته نشين شده است هم تجزيه مي شوند،غير از استخرهايي كه داراي طراحي مناسبي هستند و مواد دفعي را با جريان آب خارج مي كنند،و در طول مدت تاريكي گياهان آبزي موجود نظير جلبكها نيز اكسيژن را مورد استفاده قرار مي دهند، بنا بر اين اگر آب ورودي به استخر اشباع هم باشد تحت شرايطي نظير تراكم بسيار زيادماهيان و درجه حرارت بالا ممكن است سطح اكسيژن آب به حد خطرناكي برسد. ميزان جريان آب بايد با عمق استخر تنظيم شودبطوري كه سرعت تعويض آب حاصلمتناسب ا تراكم ماهيان موجود ،دماي آب و تغذيه ماهيان باشد. بايد توجه كرد كه محاسه حجم مفيد استخر به انضمام فضاهايي كه آب راكد است به درستي انجام شود.

بچه ماهيان مقدار بيشتري اكسيژن نسبت به ماهيان بزرگتر نياز دارند،اين عوامل بر لزوم اندازه گيري منظم ميزان اكسيژن خصوصا در حرارت هاي بالا و تراكم زياد دلالت مي كند. براي بهبود وضعيت اكسيژن راهكارهاي زير پيشنهاد مي شود: هوادهي بوسيله دستگاه هاي هواده،افزايش ميزان جريان ورودي آب،جلوگيري از رشد زي شناوران در استخر و طراحي مناسب مزارع پرورش.

5- آمونياك: گاز آمونياك محلول در آب به دو صورت يونيزه((NH4و غير يونيزه(NH3) 

  دريك معادله تعادل(NH3+H2O=NH4 OH)موجود مي باشد كه در حالت يونيزه به صورت گازو در حالت يونيزه بصورت آمونيوم مي باشد. واكنش آمونياك با آب از واكنش هاي تعادلي است كه در آن از يك طرف يون هيدروكسيد و آمونيوم و از طرف ديگرگاز آمونياك و آب تشكيل مي گردد. آمونياك غير يونيزه كه بصورت گاز مي باشدبيشترين سميت را براي ماهيان دارد و غلظت بسياركم آن به مقدار 02/0ميلي گرم در ليتر براي بچه ماهيان نورس خطرناك است. اصولا نسبت بين آمونياك آزاد و يونيزه به پي اچ آب بستگي دارد،در پي اچ بالاتر مقدار بيشتري آمونياك يونيزه به آمونياك آزاد تبديل مي شود.

آمونياك محلول در آب به چند طريق ايجاد مي گردد:

الف: تجزيه مواد آلي در استخرهاي پرورشي

ب: دفع فضولات ماهي در كشت هاي متراكم

براي اداره صحيح مزرعه پرورش ماهي بخصوص در شرايطي مانند قليايي بودن آبميزان كم اكسيژن و درجه حرارت بالا،بايد ميزان آمونياك اندازه گيري شود.با افزايش اكسيژن محلول بوسيله هوادهي كه موجب كاهش پي اچ و با اسيدي نمودن محيط واكنش تركيب به سويعدم توليد آمونياك گازي پيش مي رود،همچنين ارزيابي غذاي مورد نياز ماهي و غذادهي كنترل شده و افزايش جريان آب در سيستم هاي متراكم مي توان توليد گاز آمونياك را كنترل كرد.

6-پي اچ: پي اچ معيار سنجش اسيدي يا قليايي بودن است كه در محدوده بين 0تا14 تغيير مي كند. از آنجا كه پي اچ يك سنجش لگاريتمي،تغيير 1/0 واحد آن نشان دهندهتغيير قابل ملاحظه اي در اسيديته آب مي باشد. پي اچ آب استخر نبايد خيلي متغير باشد بلكه در دامنه 4/6تا9 ثابت بماند،تغيير پي اچ به ماهي استرس وارد مي كند ولي در مناطق آهكي كه آب حالت قليايي دارد احتمال بروز اين اتفاق بسيار كم است.اين بدان علت است كه چنين آبي حاوي مقدار زيادي نمك هاي محلول خصوصا نمك هاي كلسيم مي باشد،اين نمك ها از تغيير پي اچ آب جلوگيريمي كنند. آبهاي اسيدي در مناطقي است كه زمين داراي سنگهاي آذرين مي باشد،ميزان كلسيم اين آبها كم است.آبهاي خيلي اسيدي ممكن است به دنبال شستشوي اسيدهاي معدني خاك توسط سيل ايجاد شود.

كاهش زياد پي اچ آب مي تواند به خونريزي در سطح آبشش ها و تلفات سنگين ماهيان منجر گردد.همچنين آب مزرعه اگر از ميان جنگل هاي كاج عبور نمايدباعث ورود مواد اسيدي ويا افزايش فلزات در آب مي شود،نمونه آن ورود منگنز و آلمينيوم از خاك اين جنگلها به داخل آب است در چنين شرايطي افزودن آهك به جريان آب ورودي باعث كنترل پي اچ مي شود.در پرورش ماهي استفاده از آبي كه كمي قليايي است به آبي كه كمي اسيدي است برتري دارد اگر پي اچ از5/8تا9 بالاتر رود درصد بالايي از يونهاي آمونيوم به آمونياك آزاد تبديل مي گرددكه بر روي ماهيان اثر نامطلوب مي گذارد، همچنين پي اچ زياد قليايي موجب صدمه زدن به آبشش و عدسي چشم ماهيان مي گردد.

آبهاي اسيدي با پي اچ كمتر از 5تا6 براي حيات ماهيان مناسب نبوده و افزايش يون هيدروژن مثبت سبب صدمه ديدن آبشش و لايه اپيدرم ماهي مي شود.

7-گاز كربنيك: گازي است بي رنگ و بي بو كه حلاليت زيادي در آب دارد و با توجه به غلظت كم آن درجه ميزان آن در آب كم است. تمام آبهاي طبيعي داراي مقدار گاز كربنيك هستند كه در حالت تعادل ميزان آن دو ميلي گرم در ليتر است خزه ها باعث كاهش ميزان گاز كربنيك محلول در آب و در نتيجه افزايش مقدار اكسيژن مي گردند. كم شدن ميزان گازكربنيك محلول در آب با افزايش ميزان اكسيژن محلول در آن ارتباط مستقيم دارد.

اگر ميزان گازكربنيك محلول در آب از 5/4 ميلي گرم كمتر باشد نشانه اثر مواد معدني حل شده در آب است اين گاز به سه حالت در آب وجود دارد:گازكربنيك ،يون بيكربنات و يون كربنات. دي اكسيد كربن به حالت آزاد براي ماهيان سمي مي باشد.

گازكربنيك در شرايط زير به حالت بحراني خود مي رسد:

الف- در هواي ابري و شبها بدليل عمل تنفس زي شناوران گياهي

ب- آب هاي زير زميني اسيدي

ج- در استخرهايي كه بقاياي غذاي ماهيان و مواد آلي زسوب كرده باشد

د- هنگام تعويض آب استخر،كاهش آب ورودي يا كاهش ارتفاع آب استخر كه سبب تجمع گازكربنيك توليد شده توسط ماهيان يا زي شناوران مي گردد.

ه- در زمان حمل ونقل ماهي در داخل يك فضاي بسته .

ميزان گازكربنيك محلول در آب اگر ازحد 15تا20 ميلي گرم در ليتر بالاتر رود موجب مرگ ماهيها مي شود.

 

 

تدابير كاهش گازكربنيك محلول در آب:

·        هوادهي به آب ورودي

·        بالا بردن اسيديته آب با افزودن هيدروكسيد كلسيم

·        تنظيم ميزان غذا با نياز و مصرف ماهي

8- نيتريت: درعمل نيتريفيكاسيون يا عمل اكسيداسيون زيستي آمونياك نيتريت به عنئان يك محصول حدواسط توليد مي گردد. غلظت نيتريت معمولا در آب هاي طبيعي و مزارع پرورش ماهي سالم پايين بوده ولي در اثر افزايش آلودگي با مواد آلي يا كاهش اكسيژن افزايش مي يابد نيتريت با هموگلوبين خون تشكيل مت هموگلوبين را مي دهد كه قدرت ظرفيت نگهداري اكسيژن آن تسبت به هموگلوبين بسيار كم مي باشد.لذا اگر ميزان غلظت آن در خون افزايش يابد منجر به مرگ ماهي در اثر نبود اكسيژن مي شود ضمنا بايد يادآور شد كه ميزان سميت نيتريت با وجود يون كلريد در محيط افزايش مي بابد.

9- نيترات: از پديده اكسيداسيون زيستي آمونياك و نيتريت ،نيترات حاصل ميگردد، در مجموع نيترات براي ماهيان سمي نبوده ولي در غلظت هاي بيش از 400ميلي گرم در ليتر براي ماهيان خطرناك است.

10- املاح محلول: مواد جامد محلول شامل كربنات ها، كلريدها،نيترات ها،سولفات ها و نمك هاي سديم،پتاسيم،كلسيم و منيزيم است. در حقيقت مواد جامد محلول همان شوري آب رابيان مي كند كه بر حسب گرم و يا قسمت در هزار بيان مي گردد. آب هاي شيرين طبيعي معمولا داراي شوري 1/0تا1 قسمت در هزار هستند. آبهاي شور فشار اسمزي را كاهش داده و قزل آلا كه ميزان شوري تا 30 قسمت در هزار را تحمل مي نمايد چون جزء گونه هاي يوري هالين است و قابل پرورش در چنين شوري مي باشد، اما شوري به ميزان 10قسمت در هزار با موفقيت بيشتري همراه است.

11- فلزات سنگين: فلزات سنگين شامل روي،مس،جيوه،نيكل،كروم و آرسنيك است كه بصورت هاي مختلف در طبيعت يافت مي شوند. در آبهاي سخت با پي اچ نزديك به 8 و كربنات كلسيم بيش از 75 قسمت در هزار قابليت سمي اين تركيبات كاهش مي يابد. اثرات سمي مس و روي معمولا پس از يك يا دو روز روي ماهيان مشخص مي شود و تلفات ناگهاني در جمعيت ماهيان رخ مي دهد.

اثر سمي روي از مس بيشتر است، ميزان بحراني وجود روي و نيكل در حدود 5ميلي گرم در ليتر مي باشد،اين املاح ممكن است سطح تخمدان و آبشش ها را پوشانده و موجب تلفات سنگين مي شود.

ب: عوامل داخلي

1- اندازه ماهي: هرچه وزن و سن افزايش مي يابد سرعت رشد نيز كاهش مي يابد.

2- بلوغ جنسي: با ورود ماهي قزل آلا به دوره بلوغ جنسي از سرعت رشد آن كاسته مي شود.

3- خصوصيات ارثي ماهيان: بعضي از ماهيان بر اساس خصوصيات جنسي كه از والدين خود به ارث برده اند داراي رشد سريعتر و گروه ديگري از آنها داراي رشد كمتري اند.

ج: عوامل تغذيه اي

1- پروتئين ها: يكي از اجزاي غذايي بسيار مهم است كه براي ساخت بافتهاي جديد بدن ماهي ورشد آن ضروري مي باشد .پروتئين هاي گوناگون ازكنار هم قرار گرفتن نسبتهاي متفاوت اسيدهاي آميني ساخته مي شوند.هدف پرورش دهنده ماهي استفاده حداكثر از پروتئين وتبديل آن به گوشت ماهي است.بعد ازهضم غذا در برابر هر گرم پروتئن 4كيلوكالري انرژي توليد مي شود.در محيط طبيعي،ماهي قزل آلا گوشت خوار است بنابراين درشرايط پرورش اين ماهيان به جيرهاي غذاي سرشاراز پروتئين نياز دارند كه مقدار مناسبي از اين پروتئين از پودر ماهي تامين مي شود.اين بدان علت است كه پروتئين هاي گياهي ارزان قيمت حاوي تمامي اسيدهاي آمينه ضروري مورد نياز ماهي نيستند .

در مراحل مختلف ميزان پروتئين مورد نياز كه بايد در جيره غذايي قزل آلا موجود باشد عبارت است از:

·  در اوايل دوره پرورشي 50درصد از مقدار كل جيره (براي تهيه غذاي آغازي)

·  در اواسط دوره پرورش40درصد از مقدار كل جيره( براي تهيه غذاي رشد)

·        در اواخر دوره پرورش 35درصد از كل جيره(براي تامين غذاي پاياني)

         مقادير توصيه شده فوق مقدار پيشنهادي و كمترين مقدار پروتئين است كه بايد در                       جيره غذايي وجود داشته باشد زيرا افزودن و بالا بردن ميزان اين مقادير ،اگرچه ميزان رشد ماهي را افزايش مي دهد به علت گران بودن پروتئين نسبت به ساير اجزاي غذايي هزينه توليد هر كيلو گرم ماهي را بالا مي برد. اجزاي غذايي كه براي تغذيه ماهي هاي قزل آلا بكار مي رود ، به طور عمده شامل پودر ماهي ،ضايعات كشارگاهي دام وطيور،ماهي كيلكا،آرد سويا،آردذرت،كنجاله سويا و پودر خون است كه مولتي ويتامين نيز براي رفع نقض پايين بودن ميزان ويتامين ها به آن افزوده مي شود.

2-  چربي ها:

دومين جزء غذايي كه بايد در جيره قزل آلا موجود باشد و از نظر ميزان اهميت نيز بعد از پروتئين ها قرار مي گيرد چربي ها هستند. نقش آنها در تامين انرژي در بدن ،ازطريق سوختن در سلول ها يا بافت هاي بدن و نقش ديگر آن در ساخت بافتهاي جديد و رشد ماهي قزل آلا مي باشد.

 

 

ميزان نياز ماهي به چربي در مراحل گوناگون به شرح زير است:

·  در اوايل دوره پرورش 15درصد از مقدار كل جيره(براي تهيه غذاي آغازي)

·  در اواسط دوره پرورش 12درصد از ميزان كل جيره(براي تهيه غذاي رشد)

·  در اواخر دوره پرورش9درصد از مقدار كل جيره(براي تهيه غذاي پاياني)

در بدن ماهي دو نوع چربي ذخيره مي شود،يكي از آنها چربي طبيعي است كه ماهي از پروتئين يا مواد قندي اضافي مي سازد ، ديگري چربي اي است كه به طور مستقيم از مواد غذايي حاصل مي شود اگر بيش از حد مورد نياز چربي به غذاي ماهي افزوده شود، ممكن است باعث تلف شدن آن گردد.

منابع اصلي چربي براي غذاي ماهي ها عبارتند از : آرد و روغن ماهي،آردپنبه دانه،سبوس برنج،گوشت تازه و ...

3-  قندها:

يكي ديگر از مواد غذايي ضروري براي حيات و رشد ماهي است كه بايد در جيره غذايي قزل آلا وجود داشته باشد هنگامي كه ماهي نتواند انرژي مورد نياز خود را از سوزاندن پروتئين ها و چربي ها تامين كند ، قندها يا كربوهيدراتها در سلول هاي بدن ماهي مي سوزند. در تغذيه طبيعي قزل آلا ، قندها نقشي ندارند ، اما در عمل در تهيه جيره غذايي قزل آلا از مواد غذايي استفاده مي كنيم كه در تركيب خود داراي قند هستند ، مانند غلات. دو منبع عمده قندي در جيره غذايي ماهي ، شامل نشاسته( موجود در سيب زميني و ...) رشته هاي گياهي (ساقه گياهان و ...) مي باشند .

مشكلي كه در مورد وجود قندها يا كربوهيدراتها در جيره غذايي قزل آلاوجود دارد اين است كه ماهي در هضم آنها در دستگاه هاضمه خود و جذب و وارد كردن آنها به خون خود محدوديت دارد و حتي در بهترين شرايط، حداكثر 60تا65درصد از كربوهيدراتها(مثلا نشاسته) موجود در غذا را هضم ودربدن خود جذب مي كند و اگر مقدار قندها در جيره غذايي قزل آلا ازيك حدي بيشتر باشد،قسمت قابل توجهي از آن بدون آنكه هضم و در بدن ماهي جذب شود،از دستگاه هاضمه ماهي عبور مي كند و از بدن بصورت مدفوع دفع مي شود. وجود كربوهيدرات يا قند در جيره ،عبور مواد غذايي از دستگاه هاضمه را آسان تر و سريعتر مي كندريا، بنابراين بالا بودن بيش از حد ميزان كربوهيدرات در جيره غذايي به پروتئين ها و چربي هاي موجود در غذا فرصت هضم توسط دستگاه گوارش و جذب شدن آنها به بدن ماهي را نمي دهد و  در نتيجه از دسترس ماهي خارج شده و علامت هاي مربوط به كمبود پروتئين و چربي را كه شامل كاهش رشد و بيماري هاي ناشي از كمبود پروتئين هستند در بدن ماهي آشكار مي شود. از طرفي، در صورتي كه ميزان قندها در جيره غذايي قزل آلا زياد باشد ، بعد از هضم آن و توليد گلوكز(در اثر هضم قندها) كهجذب بدن ماهي مي شود گلوكز اضافي و بيشتر از حد نياز ماهي در كبد(بصورت گليكوژن) ذخيره مي شود و مشكلاتي از جمله زردشدن كبد ماهي را بوجود مي آورد.

دليل استفاده از قندها در جيره غذايي قزل آلا:

·  بعنوان يك منبع تامين كننده انرژي ارزان قيمت،كه به جاي پروتئين و چربي مورد استفاده قرار مي گيرد.

·  موجب افزايش ميزان چسبندگي اجزاي غذايي به هم و ديرتر متلاشي شدن غذا ،بويژه غذاهاي پيش ساخته كارخانجات توليد (پلت) مي شود.

·  استفاده از قندها باعث مي شود كه پروتئين موجود در غذا، بجاي آنكه صرف توليد انرژي شود براي ساخت بافتها و اندام هاي جديد يا رشد ماهي و در نهايت افزايش ميزان رشد ماهي استفاده مي شود.

 

 

4- ويتامين ها

نوعي مواد آلي هستند كه وجود انها به مقدار كم در جيره غذايي قزل آلاضروري است كه تا رشد و سلامتي اين ماهي را تامين كند و در بعضي از فعاليت هاي حياتي پيچيده سلولي نيز نقش دارد . وجود هر يك از ويتامين ها به مقدار كافي در جيره غذايي ضروري است ،ويتامين هاي محلول در چربي در صورتي كه مقدارشان در جيره غذايي بيش از حد نياز باشد باعث ايجاد مسموميت در قزل آلا مي شود. البته در مراحل مختلف پرورش نياز ماهي به عواملي از قبيل رشد ماهي،دماي آب و تغييرات محيطي وابسته است .

الف: ويتامين هاي محلول در آب

اين ويتامين ها در صورت وجود در جيره غذايي به سرعت جذب بدن ماهي مي شوند و مشكلات ناشي از كمبود آنها به ندرت در ماهي قزل آلا ديده مي شود . از بين ويتامين هاي محلول در آب ، ويتامين سي بسيار مورد توجه است و در اثر كمبود آن علايمي نظير خون ريزي در كبد،كليه ها ، ماهيچه و ايجاد خميدگي در استخوان ها ديده مي شود.

اين ويتامين ها عموما به صورت آنزيم و يا در انتقال انرژي عمل مي كنند .

ب:  ويتامين هاي محلول در چربي

مهمترين ويتامين اين گروه ، ويتامين آ است . اين ويتامين براي ديد طبيعي ماهي بسيار مهم است و در حفاظت از پوست ماهي نيز نقش دارد و كمبود آن در جيره ماهي قزل آلا منجر به بيرون زدگي كره چشم و افزايش خطر عوامل بيماري زا در بدن ماهي مي شود، از طرفي اين كمبود باعث كاهش اشتها ، كندي رشد، كوچك شدن كبد،كم خوني، خون ريزي در چشم و پوست، خرابي باله هاف نرم شدن سرپوش آبششي و در مراحل بعد افزايش مرگ ومير خواهد شد. بيشترين ميزان جذب آن در غذا 900000 واحد بين المللي در هركيلوگرم از غذاست .

ويتامين دي هم در محكم شدن استخوان بندي و جذب كلسيم و فسفر در روده كوچك نقش دارد . ديگر ويتامين محلول در چربي ويتامين اي است كه به عنوان يك آنتي اكسيدان طبيعي عمل مي كند، اثار كمود اين ويتامين به ندرت بروز مي كند زيرا در بسياري از مواد غذايي وجود دارد ولي كمبود آن در دماي 6تا 12 درجه سانتي گراد با علائمي چون: كاهش رشد، كاهش مصرف غذا و نرم شدن ماهيچه ها ديده مي شود.

در مورد ويتامين هاي محلول در چربي توصيه مي شود كه مخلوطي شامل: 1630000 ويتامين آ، 110000 ويتامين اي، 88160ويتامين دي (اعداد بر اساس واحد بين المللي است)، 755/2 ميلي گرم ويتامين ك به همراه ويتامين هاي محلول در آب شامل بيوتين 88/2 ميلي گرم، ب12 5/5 ميلي گرم،اسيد فوليك 2204ميلي گرم ،نياسين 558 ميلي گرم،ب2 22/13 ميلي گرم و ب 1 8/8 ميلي گرم را با آرد غلات مخلوط كرده وبه وزن 1000گرم رسانده و سپس از مخلوط فوق به نسبت 4% در جيره غذايي قزل آلا استفاده شود.

5- مواد معدني

اين مواد جزء اساسي غذاي ماهي قزل آلا است . نقش آنها در سوزاندن غذا ، افزايش استقامت استخوانها، مداخله در تبادل آب با محيط اطراف و حضور در مايعات بدن مي باشد.

عناصر معدني هرچند به مقدار ناچيز در غذاي ماهي وجود دارد ولي همين مقدار كم براي حيات آن بسيار ضروري است و بايد در جيره وجود داشته باشد ،در غير اين صورت سلامت ماهي به خطر مي افتد.

 

 

هضم و جذب غذا در لوله گوارش

آگاهي سرعت از هضم و جذب مواد غذايي مختلف و دفع مواد زايد حاصل از سوخت وساز و تاثير فاكتورهاي محيطي بر آن براي پرورش دهندگان ماهي از نقطه نظر برنامه اي تغذيه اي صحيح بسيار مهم است. عواملي كه در سرعت هضم وجذب مواد غذايي در ماهي مؤثرند را مي توان به سه دسته كلي تقسيم بندي كرد:

1- درجه حرارت آب: بدين صورت كه هرچه درجه حرارت آب بالاتر رود سرعت عبور مواد غذايي در دستگاه گوارش افزايش يافته به نحوي كه در دماي 8 درجه سانتيگراد مدت زمان عبور 49تا53 ساعت است و در دماي 18 درجه به 30 ساعت كاهش مي يابد و به تناوب آن هضم و جذب غذل كاهش مي يابد .

2- نوع غذا : سرعت عبور غذاهاي خشك نسبت به غذاهاي تر در دستگاه گوارش كمتر است.

اندازه ذرات: اندازه ذرات نقش مهمي در هضم وجذب دارد ، هر چه اندازه كوچكتر باشد سطح تماس غذا با جدار دستگاه گوارش بيشتر شده و بهتر تحت تاثير آنزيمها قرار مي گيرد. سرعت هضم وجذب پروتئين ها، چربيها و كربوهيدراتها يكسان است. در سيستم گوارشي آزاد ماهيان مواد قندي ضعيفتر جذب مي شود.

مكان يابي :

مكان يابي از فاكتورهاي مهم و محوري پرورش ماهي قزل آلا است كه اگر در اين امر دقت نشود نه تنها پرورش موفق نخواهد بود بلكه كل سرمايه گذاري انجام شده با خطر مواجه خواهد شد لذا بايد با صرف وقت و پس از بررسي همه جانبه مكان مورد نظر را انتخاب كرد.

براي نيل به اين هدف موارد زير بايد مورد نظر قرار گيرد:

-  اقليم : شرايط آب و هوايي منطقه مورد نظر براي احداث كارگاه بايد به گونه اي باشد كه با پرورش قزل آلا سازگاري داشته باشد، يعني نه آنقدر گرم باشد و نه آنقدر سرد كه پرورش قزل آلا را محدود سازد بلكه بايد تا حدود زيادي با نيازهاي زيستي متابقت داشته باشد.

-  توپو گرافي: منطقه مورد نظر بايد طوري باشد كه حدالمقدور كمترين عمليات خاك برداري و تسطيح را داشته باشد تا سرمايه گذاري را محدودتر كند، از طرف ديگر زمين بايد طوري انتخاب شود كه امكان آبگيري حوضچه ها به صورت ثقلي وجود داشته باشد يعني زمين داراي شيب باشد، در غير اين صورت نياز به پمپ آب خواهد بود، همچنين بايد توجه نمود كه محل مورد نظر در معرض سيلاب و ديگر آلودگيهاي آبي قرار نداشته باشد.

-  امكانات محل: مكان مورد نظر بايد داراي راه ارتباطي به شهر ها ، بازار فروش، خريد بچه ماهي و غيره داشته باشد.

-  منبع آب: وجود يك منبع آبي مطمئن و دائمي در محل پرورش ضروري است و هر چقدر كارگاه و منبع آبي به هم نزديكتر باشند مفيد تر خواهد بود، البته بهتر است در محل كارگاه يك يا چند حلقه چاه براي مواقع ضروري حفر شود، چرا كه در طول دوره پرورش ممكن است با مواردي نظير كاهش جريان آب، آلودگي منبع آب مواجه شويم.