همه چيز در مورد ماهي قزل آلا

قزل آلاي رنگين كمان نخستين گونه از خانواده آزادماهيان است كه به عنوان غذاي انسان رام شد و پرورش يافت . رده بندي آن به صورت زير است :

Class : Ostreichthyes

Order : Salmoniformes

Family : Salmonidae

Genus : Onchorynchus

از ميان گونه هاي فوق ،ماهي قزل آلاي رنگين كمان بهترين بازدهي و سازگاري توليد را در بين انواع آزاد ماهيان در سرار جهان به خود اختصاص داده است .

موطن اصلي اين گونه در عرض هاي شمالي قاره آمريكا است . اين ماهي در آبهاي جريان دار و رودخانه هاي تميز در منطقه بالايي رودخانه ها زندگي مي كند .

نشانه هاي ظاهري بارز در اين گونه رنگين كمان خط جانب است كه در دو طرف بدن از ناحيه سرپوش برانشي تا دم ادامه دارد .از ديگر مشخصات اين گونه وجود لكه هاي ستاره اي شكل كوچك است كه در سرتاسر بدن ماهي مشاهده مي شود .

در صورت شرايط مساعد و مناسب براي رشد ،اين ماهيان را در 7 ماهگي مي توان به بازار عرضه كرد . كيفيت گوشت ماهي قزل آلا بستگي زيادي به آب محيط زيست آن ،موادي كه در تغذيه اين ماهي استفاده شده است و مدت زمان رشد اين ماهي دارد .

بطور معمول و در شرايط بهينه ماهي قزل آلاي نر از سال دوم و ماهيان ماده از سال سوم زندگي خود مي توانند توليد مثل نمايند . بر اساس نژاد ماهي ، مولدين 2تا4ساله نر و 3 تا6ساله ماده بهترين و سالمترين بچه ماهيان را توليد مي كنند .زمان توليد مثل در ماهي قزل آلا متفاوت است . در كشور ما با توجه به دماي آب تكثير طبيعي ماهيان از مهر ماه آغاز شده و در برخي از نواحي تا انتهاي ارديبهشت ادامه پيدا مي كند . البته در تكثير مصنوعي (مزارع تكثير) ، تكثير خارج از فصل نيز انجام مي شود كه اين كار با تغيير رژيم نوري روز و شب بطور مصنوعي انجام مي شود .

البته در تخمريزي در برخي از ماهيان سلولهاي جنسي زودتر رسيده و در برخي ديرتر مي رسد كه اين موضوع از خصوصيات فردي ماهيان است . بطوريكه ماهيان قزل آلا در آبهاي جاري خيلي سريع تر به رسيدگي جنسي مي رسند . اين ماهيان را به راحتي مي توان در مزارع تكثير نمود و بطور مصنوعي نسبت به توليد بچه ماهي از آنها اقدام كرد .

در صورتي كه در ابتداي زندگي ماهي قزل آلاي رنگين كماني به دليل شرايط نامساعد زيست محيطي يا بدليل تغذيه نامطلوب و كمبود مواد مغذي و ويتامينها ، ماهي در اصطلاح شيرسوز شود در ادامه زندگي رشد كمي داشته و دوره پرورش آن طولاني تر مي شود و در اكثر مواقع به دليل ضعف در مقابل انگل ها و پارازيت هاي مختلف ،بيمار شده و به سن بلوغ نخواهد رسيد و عموما تلف خواهند شد .

اين ماهي نيز مانند ساير ماهيان در روزهاي اول پس از هچ بسيار حساس و آسيب پذير است . در محيطهاي طبيعي به سرعت توسط جانوران ديگر تهديد و صيد مي شوند و در محيطهاي پرورشي نيز ضربات مكانيكي و استرسهاي محيطي آنها را تهديد مي كند . به همين دليل هر ماهي مولد در فصل تكثير اقدام به رهاسازي تعداد زيادي تخم مي نمايد . در طبيعت آنها معمولا مناطقي را براي تخم ريزي انتخاب مي نمايند كه مسير عبور ماهيان بزرگ نبوده و جريانهاي قوي نداشته باشد . بنا بر اين نهرها و جويبارهاي كوچك مناسب ترين محل براي تخمريزي اين ماهي است .

سنين قبل از يك سالگي حساس ترين مرحله پرورش ماهي قزل آلا (وديگر ماهيان ) مي باشد . در استخرهاي پرورش بچه ماهيان را هم با غذاي طبيعي و هم با استفاده از غذاي دستي تغذيه مي كنند .عادت دادن بچه ماهيان به تغذيه آنها با غذاي دستي يكي از بزرگترين مشكلات در پرورش بچه ماهي ها است . بطور معمول قزل آلاي رنگين كمان در اثر تغذيه دستي خوب در سن دو سالگي بالغ و در شرايط ايده آل در 8ماهگي به وزن قابل فروش مي رسد .

 فيزيولوژي گوارش در قزل آلا

فيزيولوژي دستگاه گوارش ماهي اولين پله براي درك فرآيند هضم و جذب غذا و شناخت و ارزيابي نياز منديهاي مختلف غذايي گونه هاي مختلف ماهيان است.ماهيان قزل الا گوشتخوار و در شرايط طبيعي شكارچي مي باشند.انها با جستجو و شكار كرم ها و نرم تنان حشرات ابي و ماهيان كوچكتر تغذيه مي نمايند.بررسي دستگاه گوارشي اين ماهي نيز مبين همين مطلب است.

ماهي قزل الا جز ماهياني است كه از جانوران ماكروسكپي تغذيه مي كنند .دندان ها به سبت اكثر ماهيان رودخانه اي به خوبي رشد كرده و ماهي با حس بينايي و اندام هاي حسي خط جانبي به خوبي شكار را تشخيص مي دهد و با حركات تند و دقيق طعمه ي خود را مي بلعد.گرسنگي طولاني مدت ماهي باعث جذب و مصرف بافت چربي اطراف سكومهاي گوارشي خواهد شد.

به طور خلاصه مي توان گفت كه دستگاه گوارشي ماهي قزل الا ابتدا از دهان و مري شروع شده و سپس به معده مي رسد.بعد از معده يك دريچه بنام باب المعده و پس از ان  روده قرار گرفته و در روده مجددا غذا خرد مي شود و تحت تاثير انزيم ها قرار مي گيرد. غذاي تجذيه شده به قند ها،چربي ها و اسيد هاي امينه ، براي حمل به كبد وارد جريان خون شده و غذاي حضم نشده به روده ي بزرگ منتقل مي شود  و به صورت مدفوع دفع مي گردد.در ادامه دستگاه گوارش به صورت مفصل بررسي مي گردد.

 دهان

دستگاه گوارشي ماهي قزل الا از دهان شروع مي شود .دهان اين ماهيان به سمت جلوست.براي صيد كردن و نگهداري غذا و طعمه در داخل دهان(نه براي جويدن)،زوايد دندان مانندي دو ارواره زيرين و بالايي وجود دارد كه در ماهي به وسيله اين زوايد غذاي خود را نگه داري مي نمايد.ماهي غدد بزاقي ندارد و فقط در عمليات گرفتن طعمه و بلع آن در دهان صورت مي گيرد(نه هضم و جذب آن).

 حلق و مري

بعد از دهان حلق و مري قرار دارد كه رابطه بين دهان و معده مي باشند . حلق لوله اي با ماهيچه هاي كلفت و چين خورده است كه قبل از مري قرار دارد . ترشح موكوسي از لايه غشايي حلق درون لايه هاي چين خورده قابل اتساع ريخته مي شود و عمل بلع غذا را آسان مي نمايد .

مري پس از حلق قرار دارد و به معده متصل است . سلولهاي مخاطي آن ماده لزج و موكوسي را براي عبور راحت غذا به معده ترشح مي نمايد . ديواره مري سه لايه دارد : لايه مخاطي يا موكوسي ،لايه زير مخاطي و بخش ماهيچه اي مه غالبا از دو لايه ماهيچه صاف و حلقوي تشكيل شده

 معده

معده كه يك عضو U شكل است مي تواند با انبساط خود مقدار زيادي غذا را در درون خود جاي دهد ، در واقع غذا در معده جويده مي شود . در معده غذا بوسيله اسيد و آنزيمهاي گوارشي و توسط انقباض عضلاتي ديواره معده خرد مي شود . در ماهيان گوشخوار ،معده كاملا رشد كرده و مشخص مي باشد . مخاط معده داراي سلول هاي ترشح كننده موكوسي و غده هاي لوله اي شكل است كه اسيد كلريدريك رقيق محيط معده را ترشح مي نمايند . PH معده در حدود 2 تا 3 است .

اتساع معده كه در اثر ورود غذا به معده رخ مي دهد باعث تحريك ترشح اسيد كلريدريك و پپسينوژن مي شود . پپسينوژن بعدا در اثر عمل هيدروليز به پپسين تبديل مي شود . پروتئين ها در اثر عمل هضم در معده به پلي پپتيد ها شكسته مي شوند .مواد معدني نيز به حالت محلول در آمده ، اما هيچ گونه عمليات هضمي بر روي چربي ها و كربوهيدرات ها انجام نمي شود . غذا كه در اين حالت عمل هضم مختصر بر روي آن انجام شده و با موكوس و شيره هاي معده مخلوط شده و به آرامي و از طريق اسفنكتر پيلوريك به محيط قليايي روده راه كي يابد .

بخش ابتدايي روده ماهيان گوشخوار به لوله هاي نسبتا دراز و كوري متصل است كه به سكوم هاي گوارشي مشهورند . اينها يكسري كيسه هاي ته بسته بنام سكوم هاي گوارشي هستند و تعداد آنها بين 30 تا 80 عدد است . مخاط داخلي آن ها داراي سلول ها ي جامي شكل هستند و وظيفه اين اندام ترشح برخي از آنزيمهاي  گوارشي براي هضم چربيها است . برخي مواد موم شكل نيز توسط اين سكوم ها جذب مي شوند . سكوم هاي گوارشي در احاطه بافتهاي سفيد چربي مي باشند . روده نيز يك لوله عضلاني است . مخاط روده بافت پوششي ساده و چين هاي ظريف حاوي پرزهاي بسيار كوچك دارد كه مخصوص جذب غذاست .

 كبد و كيسه صفرا
كبد در بخش قدامي حفره شكمي قرار دارد و خون را از سرخرگ هپاتيك و سياهرگهاي پشتي دريافت مي كند . ترشحات خارجي جگر كه همان مايع صفرا است در كيسه صفرا ذخيره مي شود و مجاري صفراوي در بخش قدامي باز مي شوند . انقباظ عضلات نرم كيسه صفرا مايع صفراوي را به داخل روده مي ريزد و محيط آن را در حدوده 7-8 و قليايي نگه دارد . صفرا حاوي نمك هاي صفراوي كلسترول ، فسفوليپيدها ، يون هاي آلي و غيرآلي است . البته بخش زيادي از صفراي ترشح شده و نمك هاي آن مجددا از روده جذب مي شود . صفرا چربي ها را به ذرات ريز تقسيم مي كند . با اين كار سطح تماس چربي با آنزيم هاي ليپاز زيادتر شده و بهتر مي توانند آنها را هضم كنند .

 لوزالمعده (پانكراس)
لوزالمعده در بيشتر ماهيان شكل مشخص ندارد و سلول هاي آن به صورت پراكنده در اطراف سكوم ها ي گوارشي پخش شده اند . لوزالمعده مجازي بسيار باريكي دارد كه ترشحات سلول ها  ابتدا در آن ها و سپس توسط يك مجراي اصلي به بخش قدامي روده مي ريزند .

 هضم و جذب غذا